Bệnh đau nhức xương khớp, nguyên nhân và các bệnh gây đau nhức xương khớp mãn tính?

Bệnh đau nhức xương khớp toàn thân không chỉ đơn thuần là do thời tiết thay đổi, làm việc sai tư thế hay lao động quá sức… Đây là bệnh cần phải quan tâm chăm sóc, vì tình trạng này kéo dài còn có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý nguy hiểm.

1.1. Một số nguyên nhân gây đau xương khớp toàn thân

Đau nhức xương khớp là bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, và tỷ lệ người trẻ xuất hiện dấu hiệu này đang ngày càng gia tăng, làm người bệnh sẽ: uể oải, mệt mỏi, giảm hiệu suất làm việc hay gặp phải những khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.

Các cơn đau nhức xương khớp thường xuất hiện khi:

• Vận động sai tư thế, vận động quá mức các khớp,…
• Thời tiết thay đổi đột ngột, nhất là trời lạnh.
• Bị chấn thương khi chơi thể thao, tai nạn…
• Ngồi nhiều, ít vận động do tính chất công việc.
• Chế độ dinh dưỡng nghèo nàn, thiếu chất cũng làm tăng nguy cơ khiến các khớp bị khô, đau nhức. Tác dụng phụ của các thuốc giảm đau đường uống khi dùng thời gian dài gây nhiều mức độ nghiêm trọng khác nhau lên xương khớp.
• Theo mức độ lão hóa của cơ thể theo thời gian, nhất là trên đối tượng người cao tuổi mắc nhiều bệnh mãn tính khác kèm theo.
• Thừa cân, béo phì gây áp lực lớn đến xương và các khớp xương, từ đó làm tăng nguy cơ đau nhức xương khớp.

​​​​​​​

1.2. Đau nhức xương khớp mãn tính còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý cần được thăm khám và điều trị bệnh sớm để tránh những biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra, gồm:

- Thoái hóa cột sống

Thoái hóa cột sống là tình trạng khi lớp sụn khớp mòn dần, các đầu xương đốt sống sẽ trực tiếp ma sát với nhau khi cơ thể vận động và gây viêm, từ đó dẫn đến sưng bao hoạt dịch khớp và khô khớp do dịch khớp tiết ra bị hạn chế. Ngoài ra, sự ma sát của các đầu xương còn góp phần hình thành gai xương tại đây. Gai xương phát triển quá mức lại tiếp tục cọ xát gây ảnh hưởng đến xương đốt sống, rễ thần kinh và các mô mềm xung quanh.

Thoái hóa cột sống là căn bệnh mãn tính với biểu hiện là viêm xương khớp tại cột sống, gây đau nhức cột sống âm ỉ; yếu hoặc tê bì chân tay; cứng cơ lưng và cổ hay vai gáy… Cơn đau thoái hóa cột sống có thể xuất hiện đột ngột, kéo dài trong vài giờ hoặc vài ngày và có thể trở nên nghiêm trọng hơn nếu không được kiểm soát và điều trị hiệu quả kịp thời, các đốt xương sống bị thoái hóa có thể kéo theo hàng loạt biến chứng nghiêm trọng xảy ra, phổ biến nhất là:

+ Gai cột sống: Khi lớp sụn khớp bị bào mòn, cơ thể sẽ tiến hành cơ chế tự chữa lành thương tổn bằng cách kích thích gai xương hình thành tại đây. Sự phát triển của gai cột sống không chỉ làm biến dạng đầu xương đốt sống mà còn có khả năng ảnh hưởng đến mô mềm và rễ thần kinh xung quanh.

+ Thoát vị đĩa đệm: Như đã được đề cập ở trên, thoái hóa cột sống cũng có thể gây tổn thương đĩa đệm. Mỗi đĩa đệm đều có phần nhân nhầy bao bọc bởi lớp bao xơ bên ngoài. Khi lớp bao bên ngoài bị rách hoặc nứt do tổn thương, nhân nhầy sẽ thoát ra và khiến đĩa đệm trượt khỏi vị trí ban đầu, dẫn đến tình trạng thoát vị đĩa đệm.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, thoát vị đĩa đệm còn có thể tác động lên đám rối thần kinh đuôi ngựa (cauda equina), dẫn đến biến chứng mất kiểm soát ruột, bàng quang hoặc thậm chí là rối loạn chức năng tình dục.

+ Chèn ép rễ thần kinh: Gai xương và đĩa đệm bị thoát vị có khả năng chèn vào các rễ thần kinh gần đó gây đau và tê ngứa tay chân, đôi khi còn dẫn đến một số vấn đề nghiêm trọng hơn như: Đau thần kinh tọa, Hội chứng cổ vai gáy, Thương tổn thần kinh vĩnh viễn gây tàn phế

Một số biến chứng khác:

• Đau đầu, chóng mặt do các động mạch gần đốt sống bị chèn ép
• Chèn ép tủy sống dẫn đến đau yếu tứ chi, vận động khó khăn hoặc thậm chí là liệt

​​​​​​​

- Thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp sẽ gây đau nhức xương khớp toàn thân. Đặc điểm bệnh là nứt vỡ và mất sụn khớp do bị bào mòn, không thể che phủ toàn bộ đầu xương khiến các xương cọ xát với nhau khi vận động khớp, gây đau nhức. Đồng thời, khi khớp bị thoái hóa, cấu trúc vùng xương dưới sụn cũng thay đổi, dẫn đến phản ứng viêm sưng và tạo ra những thay đổi khác của khớp gây phì đại xương ( hình thành gai xương)

Triệu chứng: Đau nhức xương khớp thường tăng lên khi vận động và giảm đi khi nghỉ ngơi, gây cứng khớp kéo dài < 30 phút sau khi thức dậy và sau khi không hoạt động, và thỉnh thoảng có sưng khớp. Đặc biệt, khi thời tiết thay đổi (nhất là khi trời lạnh), cơn đau nhức do thoái hóa khớp sẽ trở nên dữ dội hơn.

- Viêm khớp dạng thấp

Là bệnh khớp mãn tính, thường do rối loạn hệ thống miễn dịch của cơ thể gây ra. Có đến 70% người bệnh đau khớp khi trời lạnh, gây đau mất ngủ cho người bệnh.

Triệu chứng: là các cơn đau khớp, cứng khớp, viêm sưng tại khớp; khiến việc đi lại, sinh hoạt trở nên khó khăn. Đáng quan ngại hơn, viêm khớp dạng thấp nếu không chữa trị kịp thời có thể gây teo cơ, biến dạng khớp, thậm chí là tàn phế mất khả năng vận động.

- Thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống bên trong bao xơ (bao xơ bị rách hoặc nứt) sẽ thoát ra ngoài, chèn ép vào ống sống và các rễ dây thần kinh, gây đau nhức xương âm ỉ.

Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ khu vực nào trên cột sống, nhưng phổ biến nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng và thoát vị đĩa đệm cổ, do các vị trí này chịu nhiều ảnh hưởng nhất từ thói quen sinh hoạt hằng ngày.

Thoát vị đĩa đệm được chia làm 04 giai đoạn:

+ Giai đoạn 1: Đĩa đệm bắt đầu biến dạng nhưng vòng bao xơ chưa rách. Người bệnh có thể thỉnh thoảng bị tê tay, tê chân, không đau nhức nên hầu hết không ai phát hiện mình đang mắc bệnh.

+ Giai đoạn 2: Vòng xơ rách một phần, nhân nhầy bắt đầu thoát ra ngay chỗ vòng xơ bị suy yếu, đĩa đệm phình to, tuy nhiên cơn đau vẫn chưa rõ ràng.

+ Giai đoạn 3: Vòng xơ rách toàn phần, nhân nhầy lồi ra ngoài và chèn ép rễ thần kinh. Đa số khi đến giai đoạn này, người bệnh mới bắt đầu điều trị khi đã trải qua sự hành hạ của các cơn đau.

+ Giai đoạn 4: Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất. Tình trạng chèn ép rễ thần kinh diễn ra lâu ngày gây biến chứng nguy hiểm. Cơn đau nhức dữ dội và dai dẳng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý người bệnh.

- Bệnh gút

Gây viêm khớp cấp tính hoặc mạn tính: Do sự rối loạn chuyển hóa purin trong thận, khiến thận không thể lọc axit uric từ máu, theo thời gian làm lắng đọng dần tạo các tinh thể monosodium urate tập trung lại ở khớp (khớp ngón chân, khớp bàn tay, khớp gối,…) và ở các cơ quan khác nhau trong cơ thể như da, tim, thận,…

gây viêm sưng, nóng, đỏ, đau khớp đột ngột dữ dội, thậm chí không đi lại được do đau, có thể kèm theo gây nhức đầu, sốt cao, mệt mỏi.

Triệu chứng: Các tinh thể urat lắng đọng tại khớp gây ra các đợt viêm khớp đột ngột với biểu hiện sưng, nóng, đỏ và đau dữ dội thậm chí không đi lại được do đau, có thể kèm theo gây nhức đầu, sốt cao, mệt mỏi, vài ngày sau đó sẽ tự khỏi. Các khớp thường bị ảnh hưởng trong bệnh gout là khớp bàn ngón chân, khớp cổ chân hay khớp gối. Khi bệnh tiến triển, các cơn đau sẽ thường xuyên hơn, kéo dài hơn, ảnh hưởng nhiều khớp khác như khớp ở bàn tay, khớp khủy tay, khớp vai…Nếu không được điều trị đúng, bệnh gout sẽ để lại nhiều hậu quả nặng nề như biến dạng và phá hủy các khớp gây tàn phế, gây tình trạng suy tim và suy thận.

- Viêm điểm bám gân

Viêm gân và viêm điểm bám gân là bệnh lý thường gặp trong bệnh cơ xương khớp. Có rất nhiều gân trong cơ thể con người và chúng đều có thể bị viêm. Tuy nhiên, một số gân và điểm bám gân được ghi nhận hay xảy ra viêm trong thực hành lâm sàng như viêm cân gan chân (viêm gân ở lòng bàn chân), viêm gân gót, viêm gân cơ chân ngỗng (gân cơ phía dưới gối), viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài và lồi cầu trong xương cánh tay, viêm gân cơ chóp xoay…

Tùy thuộc vào mỗi vị trí bị ảnh hưởng sẽ đau và hạn chế vận động ở những vị trí khác nhau như đau vùng gót chân, đau vùng gối, đau vùng cánh tay, đau vùng vai…Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh lý viêm gân và viêm điểm bám gân như tình trạng lặp đi lặp lại các động tác khiến gân phải làm việc quá mức hay tình trạng viêm trong máu ảnh hưởng đến các gân (các bệnh lý viêm hệ thống như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp cột sống…).

- Loãng xương

Loãng xương là tình trạng xảy ra do giảm khối lượng và chất lượng của xương, làm giảm mật độ xương và tăng nguy cơ gãy xương dù chỉ với chấn thương nhẹ. Tình trạng loãng xương thường xảy ra ở người lớn tuổi, phụ nữ sau mãn kinh, những người suy dinh dưỡng, sử dụng corticoid kéo dài,… Bệnh có thể diễn biến âm thầm, không có triệu chứng lâm sàng đặc trưng. Người bệnh thường chỉ phát hiện bệnh khi có biến chứng như gãy xương hoặc biến dạng vùng cột sống (gù, vẹo, giảm chiều cao).

Gãy xương là biến chứng nguy hiểm nhất của loãng xương và nguy cơ càng gia tăng khi tình trạng loãng xương càng nặng. Bệnh nhân loãng xương thường gây gãy xẹp các đốt sống chịu lực của cơ thể như đốt sống L1, T12 hoặc gãy cổ xương đùi, có thể xảy ra đột ngột hoặc từ từ sau một chấn thương nhẹ như té ngồi từ trên ghế, võng hoặc thậm chí xảy ra khi không có chấn thương. Gãy xương do loãng xương có thể gây ra tình trạng chèn ép tủy sống làm bệnh nhân bị yếu liệt, mất cảm giảm 2 chân, rối loạn đi tiêu, đi tiểu và cần nhập viện cấp cứu.

​​​​​​​

- Bệnh cơ xương khớp do chấn thương

Tai nạn trong luyện tập thể dục thể thao, vận động, di chuyển hằng ngày có thể tác động tới hệ cơ xương khớp, gây đau nhức. Chấn thương có thể gây biểu hiện nhẹ như đau không đặc hiệu do căng cơ đến những biểu hiện nghiêm trọng như dập cơ, bong gân hoặc đứt gân, đứt dây chằng hoặc gãy xương.

Gãy xương do chấn thương có thể gây nguy hiểm đến tính mạng như tổn thương mạch máu làm mất máu nhiều hoặc chèn ép tủy sống…Những trường hợp này cần phải nhập viện và can thiệp điều trị tích cực.

Ngoài ra, bong gân cũng có thể gây đau nhức. Tình trạng này thường xảy ra sau một tác động mạnh nhưng không gây trật khớp hay gãy xương. Bong gân dễ dẫn tới giãn dây chằng hay rách dây chằng, thường xảy ra do vận động quá sức hay sai tư thế khi sinh hoạt, làm việc, chơi thể thao…